Bota e mahnitshme e shkretëtirave: klima, flora dhe fauna

Kur mendojmë shkretëtirat, dunat e shkretëtirës së Saharasë zakonisht vijnë në mendje, ose peizazhi i parë në disa pjesë të Meksikës. Në të dyja vendet sigurisht që është shumë vapë gjatë ditës, por gjatë natës temperatura bie në mënyrë drastike. Megjithatë, fenomeni i shkretëtirës është shumë më kompleks dhe magjepsës sesa mund të imagjinohet. Prandaj, ju ftoj të vazhdoni të lexoni këtë artikull ku do të eksplorojmë gjithçka rreth tij klima e shkretëtirës, sekretet e saj, fauna, flora e saj dhe shumë më tepër.

Ka shkretëtira të ftohta

Po, nëse mendonit se kishte vetëm shkretëtira ku ishte shumë, shumë nxehtë, e kishe gabim. Në planetin Tokë, ka vende të tjera ku absolutisht duhet të vishni veshje termale, veçanërisht nëse jeni gjakftohtë sa unë, dhe kur temperatura bie nën 10ºC, filloni të keni nevojë për një xhaketë të mirë. Këto shkretëtira ndahen në dy pjesë: i ftohtë, të tilla si Gobi (Mongoli dhe Kinë), Tibeti, Pellgu i Madh i Dëborës dhe Puna; dhe polare, të cilat siç tregon edhe emri i saj, janë në pole. Temperatura mesatare vjetore është rreth -2.5ºC në shkretëtirat e ftohta dhe -20ºC në shkretëtirat polare.

A ka jetë në shkretëtirë?

Shumë pak, por ekziston. Megjithatë, ato zakonisht nuk gjenden në mes të shkretëtirës, ​​por në zona afër ujit. Ndër kafshët që gjejmë janë akrepat, deve, bobcat, kojotë, gjarpër me zile, dallgët breshkat e shkretëtirës; dhe të bimëve, ne kemi shumë lloje të Akacie, si A. tortilis, the baobab (Adansonia) ose Shkretëtirë u rrit (Adenium obesum).

Përshtatja e tyre ndaj kushteve ekstreme është, pa dyshim, një nga karakteristikat më interesante të këtyre specieve.

Natën është shumë ftohtë në shkretëtira

Kjo ndodh sepse, në mungesë të vegjetacionit dhe reve, toka ruan nxehtësinë shpejt gjatë ditës, por natën humbet po aq shpejt. Kështu, temperaturat mund të bien edhe nën 0°C, gjë që mund të jetë befasuese për ata që mendojnë vetëm për imazhin e nxehtësisë ekstreme që përgjithësisht lidhet me shkretëtirat.

Karakteristikat e klimës së shkretëtirës

Shkretëtirat kanë disa karakteristika që i dallojnë ato nga llojet e tjera të biomeve:

• Reshje të pakta: Në përgjithësi, shkretëtirat marrin më pak se 250 mm shi në vit.
• Ndryshimet termike: Diferenca e temperaturës mes ditës dhe natës mund të jetë ekstreme, me temperatura që shpesh tejkalojnë 40°C gjatë ditës dhe bien nën 0°C gjatë natës.
• Tokë e thatë: Toka në shkretëtirë është zakonisht ranore ose gurore, me pak lëndë organike dhe lëndë ushqyese, duke e bërë atë një mjedis armiqësor për jetën.
• Avullim i fortë: Shkalla e lartë e avullimit për shkak të nxehtësisë dhe lagështisë së ulët do të thotë që reshjet e pakta të shiut absorbohen shpejt.

Kjo e bën jetën jashtëzakonisht të vështirë për shumicën e specieve që përpiqen të banojnë në këto peizazhe. Megjithatë, disa organizma janë zhvilluar përshtatje befasuese te mbijetosh.

llojet e shkretëtirave

Shkretëtirat mund të klasifikohen në disa kategori në varësi të karakteristikave të tyre klimatike dhe gjeografike:

• Shkretëtirat e nxehta dhe të thata: Ata kanë temperatura të larta gjatë gjithë vitit, si shkretëtira e Saharasë dhe shkretëtira Sonoran.
• Shkretëtirat e ftohta: Ndodhet në gjerësi gjeografike më të larta, ku temperaturat mund të bien ndjeshëm, si shkretëtira Gobi dhe Patagonia.
• Shkretëtirat gjysmë të thata: Ata kanë një klimë pak më të lagësht se shkretëtirat tipike, me pak më shumë reshje. Shembujt përfshijnë Shkretëtirën e Pellgut të Madh.
• Shkretëtirat bregdetare: E vendosur në brigjet, e ndikuar nga rrymat e ftohta oqeanike, si shkretëtira Atacama.

Çdo lloj shkretëtire ka një ekosistem vetëm, në të cilën speciet kanë zhvilluar karakteristika të veçanta për të mbijetuar.

Flora e shkretëtirës

Flora e shkretëtirës është përgjithësisht e rrallë dhe e larmishme. Bimët në këto mjedise janë zhvilluar përshtatje unike për t'i mbijetuar mungesës së ujit:

• Bimë të shijshme: Këto bimë ruajnë ujin në indet e tyre, duke i lejuar ato të mbijetojnë periudha të gjata të thata. Shembujt përfshijnë kaktusët dhe disa lloje të succulents.
• Rrënjët e thella: Shumë bimë kanë rrënjë shumë të thella që u lejojnë atyre të hyjnë në burimet e ujit nëntokësor.
• Gjethe të vogla ose që mungojnë: Për të reduktuar humbjen e ujit përmes avullimit, disa bimë kanë gjethe shumë të vogla ose madje nuk kanë gjethe fare, siç është rasti me shumë lloje kaktusësh.

Këto përshtatje, së bashku me ekzistencën e oazë, ku uji është më i aksesueshëm, janë thelbësorë për mbijetesën e florës në shkretëtira.

Fauna e shkretëtirës

Është zhvilluar edhe fauna që jeton në shkretëtira përshtatje interesante për të mbijetuar në kushte ekstreme:

• Kafshët e natës: Shumë kafshë të shkretëtirës janë të natës, duke i lejuar ata të shmangin temperaturat e larta të ditës dhe të përfitojnë nga freskia e natës për t'u ushqyer.
• Zakonet e jetesës së nëndheshme: Disa kafshë, si brejtësit dhe zvarranikët, gërmojnë tunele për të kërkuar strehim nga nxehtësia dhe dehidratimi.
• Përdorimi i lagështisë: Shumë specie e marrin ujin që u nevojitet nga ushqimi i tyre, si shembull janë disa insekte dhe brejtës.

Përshtatjet e këtyre kafshëve janë një dëshmi se si mundet jeta gjeni një mënyrë për të lulëzuar edhe në mjediset më të pafavorshme.

Rëndësia ekologjike e shkretëtirave

Shkretëtirat luajnë një rol vendimtar në ekologjia globale, duke qenë të rëndësishme jo vetëm për biodiversitetin e tyre, por edhe për kontributin e tyre në rregullimin e klimës. Ato veprojnë si zhytës karboni dhe janë jetike për studimin e adaptim dhe evolucionin e specieve.

Për më tepër, shkretëtirat janë zona shpesh në rrezik nga ndryshimet klimatike dhe aktiviteti njerëzor, duke nënvizuar nevojën për të ruajtur këto ekosisteme unike.

Shkretëtirat kryesore të botës

Më poshtë janë disa nga shkretëtirat më të rëndësishme në planet:

• Shkretëtira e Saharasë: Shkretëtira më e madhe e nxehtë në botë, që mbulon afërsisht 9.2 milionë km² në Afrikën e Veriut.
• Shkretëtira e Gobit: Një shkretëtirë e ftohtë që shtrihet në të gjithë Mongolinë dhe Kinën, e njohur për dimrat e saj të ftohtë.
• Shkretëtira Atacama: I konsideruar si vendi më i thatë në botë, ndodhet në Kili dhe paraqet një peizazh unik.
• Shkretëtira Arabe: Duke mbuluar pjesën më të madhe të Gadishullit Arabik, ai është i famshëm për temperaturat e larta dhe reshjet e ulëta të shiut.
• Shkretëtira Kalahari: E vendosur në Afrikën jugore, kjo shkretëtirë nuk është plotësisht e thatë, por ka një sezon të thatë të zgjatur.

Secila prej këtyre shkretëtirave ka karakteristikat e veta gjeografike, klimatike dhe biologjike, duke i bërë ato unike dhe të denja për studim.

Shkretëtirëzimi: Një problem global

Shkretëtirëzimi është një proces i degradimit të tokave të thata që përfshin humbjen e aftësisë së tokës për të mbajtur jetën. Ky fenomen shkaktohet kryesisht nga aktivitetet njerëzore, si shpyllëzimi, mbikullotja dhe bujqësia e paqëndrueshme.

shkakton:

• Shpyllëzimi: Heqja e pemëve dhe vegjetacionit zvogëlon aftësinë e tokës për të mbajtur ujin.
• Mbishfrytëzimi i burimeve: Nxjerrja e tepërt e ujit dhe burimeve të tjera mund të çojë në degradimin e tokës.
• Ndryshimet klimatike: Ndryshimet klimatike, si rritja e temperaturave dhe reduktimi i reshjeve, po përkeqësojnë shkretëtirëzimin.

Pasojat:

• Humbja e biodiversitetit: Shkretëtirëzimi prek speciet që varen nga ekosistemet e shëndetshme.
• Zhvendosja e komuniteteve: Humbja e tokës së punueshme çon në migrim të detyruar.
• Rritja e varfërisë: Komunitetet që mbështeten në bujqësi janë të prekura seriozisht nga shkretëtirëzimi.

Marrëdhënia midis klimës së shkretëtirës dhe ndryshimeve mjedisore

Klimat e shkretëtirës janë në rrezik për shkak të ndryshimeve globale mjedisore, duke përfshirë ngrohjen globale. Hulumtimet sugjerojnë se deri në vitin 2050, shumë zona që konsiderohen tashmë gjysmë të thata mund të përjetojnë kushte të ngjashme me shkretëtirën, duke bërë që shkretëtirëzimi të zgjerohet edhe më tej.

Prandaj, është thelbësore të miratohen praktika të qëndrueshme të menaxhimit të tokës dhe ujit që ndihmojnë në ruajtjen e këtyre ekosistemeve të rëndësishme.

Sjelljet e ruajtjes dhe restaurimit

Në nivel global janë duke u zhvilluar nisma dhe projekte të ndryshme që synojnë luftimin e shkretëtirëzimit dhe promovimin e rimëkëmbjes së tokave të degraduara. Disa strategji përfshijnë:

• Ripyllëzimi dhe restaurimi i bimësisë vendase.
• Zbatimi i praktikave të qëndrueshme bujqësore që përmirësojnë mbajtjen e ujit.
• Edukimi dhe ndërgjegjësimi për rëndësinë e ruajtjes së mjedisit.

Bashkëpunimi ndërkombëtar është kyç për këto përpjekje, pasi shkretëtirëzimi është një problem që nuk njeh kufij dhe kërkon një qasje të përbashkët midis vendeve.

Shkretëtirat janë më shumë se thjesht hapësira rëre dhe shkëmbore; Ato janë ekosisteme komplekse që luajnë një rol kritik në shëndetin e planetit. Eksplorimi i klimës, florës, faunës dhe sfidave me të cilat përballen, na ndihmon të kuptojmë rëndësinë e mbrojtjes së këtyre tokave të thata tani dhe për brezat e ardhshëm.